Lieve jongens

Dan ben je feminist en ook mama, en je kijkt naar je zoontje en kunt je niet voorstellen dat hij ooit een man wordt. Met pluis op z’n wangen waar nu nog babyvet zit. Met niet meer dat piepstemmetje maar een baard in de keel. Zo’n lange slungel die z’n moeder best gênant vindt. Die op kot wilt, z’n eerste liefje vindt, z’n eerste baan, die misschien papa wordt.

En wat voor man wordt hij dan? Ook een feminist, mag ik hopen. Zo eentje die nieuwsgierig is naar de drempels die niet-mannen moeten nemen om op dezelfde plek te komen. Zo een die ‘nee’ aanvaardt bij gebrek aan een volle ja. Een medestander die de status quo in vraag stelt. En een die zijn deel doet in het huishouden, ook als hij moe is. Ja mama, begin er maar al aan. ‘Moeders, leert uw zonen’, weet je wel.

Iets in mij wordt opstandig bij die gedachte. Hoezo is dit enkel mijn verantwoordelijkheid en hoor je nooit ‘vaders, …’? Want als er een rolmodel is om positieve mannelijkheid voor te leven dan kan ik je wel zeggen dat ik dat niet ben. De dynamieken in het gezin vertellen kinderen een en ander over het leven. Stop betekent stop en ieder doet z’n deel.

Het is niet ‘mama moet dringend poetsen’, maar ‘wij moeten’ want het is ons huis en we hebben het samen vuil gemaakt. Daar heb ik met de man des huizes weleens woorden over. Als het leven wat te veel wordt dan trekt hij zich terug en begin ik te micromanagen en te mopperen tot het weer even beter gaat, en we een robot stofzuiger kopen of zo.

Nettowinst

Als het pure wiskunde was dan kon het er alleen maar beter op worden. De vergelijking met mijn schoonvader toont een sterke nettowinst en een grote belofte voor de volgende generatie. Een kwestie van tijd voor ons feministisch broodje gebakken is en er Ware Gelijkheid is. Was het maar zo. Mijn vooruitgangsdenken krijgt er de laatste tijd flink van langs.

Want jonge mannen vandaag worden niet feministischer maar gaan net helemaal lekker op de manosphere, die verzameling aan podcasts, blogs en socialmedia-accounts waar mannen vooral stoer moeten zijn, vrouwen zich moeten onderwerpen en geweld tegen hen – fysiek, seksueel of psychologisch – bon ton lijkt. Dat zorgt voor interessante gesprekken aan de familietafel, als je vader en grootvader vooruitstrevender zijn dan jij.

Het is verontrustend. In de klas worden meisjes gerangschikt op rapeability en wordt de leerkracht gevraagd waar zijn Bugatti staat. Als Andrew Tate ter sprake komt, je weet wel, die zelfverklaarde vrouwenhater en godfather van de manosphere die in de UK wordt aangeklaagd voor verkrachting en vrouwenhandel, dan gaan de stekels op: “waarom verspreiden jullie leugens over Andrew Tate?”

Een paar maanden geleden schrok de wereld op van de Netflixserie Adolescence, waar zo’n jonge jongen onder invloed van deze ideeën van hypermannelijkheid een meisje uit zijn klas vermoordt. Die acteur heeft ondertussen een Emmy gewonnen. Hij heeft net zo’n engelengezichtje als mijn zoon, maar dat masker van onschuld valt snel af. De serie stelt ouders voor de vraag: wat doet mijn kind op zijn gsm? Het antwoord is blijkbaar binnen de 23 minuten na de aanmaak van een socialmedia-account in de manosphere belanden, zoals onderzoekers aantoonden.

Erg leuk is het daar niet, ook niet voor mannen. De boodschap is meestal een variatie op hetzelfde riedeltje. Vertrouw niemand, enkel status doet ertoe, niemand houdt van je om wie je bent, domineer of word gedomineerd. In zijn lezing voor de BBC zei voormalig Engels bondscoach Gareth Southgate het zo: “jonge mannen worstelen met hun plek in de samenleving. Dat gat wordt gevuld door laffe, manipulatieve en toxische influencers, die alleen uit zijn op hun eigen gewin. Ze laten jonge mannen bewust geloven dat succes wordt afgemeten aan geld of dominantie, dat ze nooit emotie mogen tonen en dat de wereld – inclusief vrouwen – tegen hen is.” Ondertussen wrijft extreemrechts zich wereldwijd in de handen, want zo’n boodschap past perfect in hun kraam en levert veel nieuwe rekruten op.

Jongens moeten stoer zijn

We hebben het altijd over vrouwen als slachtoffer van het patriarchaat, onze samenlevingsvorm waarin mannen nog steeds meer voordelen genieten– meer machtsposities, meer financiële middelen, hoger professioneel aanzien, een kleiner aandeel in onbetaald werk en snellere medische diagnoses, om er maar enkele te noemen. Maar daarmee gaan we voorbij aan de prijs die ze daarvoor betalen.

Want die manosphere mag dan een perversie zijn, het is ook een uitvergroting van algemeen verspreide ideeën over mannelijkheid. Mannen wordt nog steeds verteld dat ze vooral sterk en ondernemend moeten zijn, dat kwetsbaarheid zwakte is en emoties tonen ook. En omdat we zo denken over mannen, voeden we jongens blijkbaar minder warm op. Ouders knuffelen, spelen en praten meer met hun dochters – ook over gevoelens. Zonen moeten stoer en zelfstandig zijn, ook al hebben ze evenveel liefdevolle zorg en aandacht nodig, of misschien nog wel meer.

Deze eis aan mannen om “hun eigen emotionele kant [te] doden”, bell hooks noemt het “psychologische zelfverminking.” En waar je bij jezelf op leert neerkijken, veracht je ook bij anderen. Zo brengt die eerste gewelddaad de volgende voort.

Boy crisis

Ondertussen spreken we internationaal van een ‘boy crisis’. Jongens doen het slechter op school, stromen minder vaak door naar het hoger onderwijs, vallen meer uit en vertonen meer moeilijk gedrag. Ze komen ook vaker in aanraking met drugs, criminaliteit en justitie, hebben in steeds groteren getale ADHD, en plegen tijdens de puberteit zes keer vaker zelfmoord dan meisjes.

Van de vele verklaringen voor deze ‘boy crisis’ springt het gebrek aan zingeving ertussenuit. In een wereld waarin genderrollen hertekend worden staan traditioneel mannelijke rollen van strijder, leider en broodwinnaar onder druk. Terwijl we meisjes steeds vertellen dat ze alles kunnen worden wat ze willen, en vrouwen in traditioneel mannelijke beroepen bejubelen, gebeurt dit andersom niet.

En dan kom je in de problemen met een starre invulling van mannelijkheid. Want hoe ben je nog een man als bv. meer vrouwen dan mannen een diploma hoger onderwijs behalen? Het is sprekend dat heterorelaties waarin de vrouw meer verdient, door beide partners blijkbaar als minder goed worden beoordeeld.

Die hele opstoot van hypermannelijkheid is een tegenreactie op deze shiftende verhoudingen. Het kapitaliseert de angst om niet meer mee te tellen, alsof je een bullenbak moet zijn om geen miet genoemd te worden. Maar dat is net heel broos. Het is een voortdurende performance van hoe je denkt dat een man zich hoort te gedragen, in plaats van jezelf te kunnen zijn.

We hebben meer rolmodellen nodig die tonen dat het niet of-of hoeft te zijn. Dat je kunt leiden zonder te onderdrukken, om hulp kunt vragen zonder zwak te zijn, kunt falen maar niet mislukken, en dat het leven geen wedstrijd is in het minst proberen geven om elkaar.

Dezelfde munt

Je hoort soms dat aandacht voor jongens afleidt van de heel echte realiteit van meisjes en vrouwen, de ongelijkheid en het geweld. Maar ik denk dat ze twee zijden zijn van dezelfde munt. Ik maak me soms zorgen over mijn dochter, voel een steek als ik bedenk dat ook zij bang zal zijn in een donkere straat, en niet voor monsters. Maar ik vrees evengoed voor mijn zoon. Voor de boodschappen die hij te horen zal krijgen, en bij de gedachte dat hij misschien zichzelf verliest. Als ik hoop dat hij opgroeit tot een feminist dan bedoel ik ook dat. Laat hem de moed hebben om van zichzelf houden, van zijn hele zelf, en daarmee van een wereld die niet in hokjes past.

Dus, moeders leert uw zonen … Ja, maar kunnen we hen in de eerste plaats met z’n allen laten zien dat ook zij er mogen zijn in al hun menselijkheid, met trots én tranen, met tederheid én kracht, succesvol, zoekend, leidend én zorgend? Dat feminisme er niet enkel is voor vrouwen, maar voor de bevrijding van iedereen.

(Omslagfoto: Myles Tan)